Najstarszym i najbardziej reprezentatywnym szlakiem pieszym jest „Szlak Orlich Gniazd” oznakowany ponad 50 lat temu w kolorze czerwonym.
Wytyczenie tego szlaku, wiodącego przez najwyższe wzniesienia Jury, zaproponował w 1927 r. w czasopiśmie „Ziemia” Stanisław Leszczyński.
W 1930 r. wyznaczono szlak koloru czerwonego biegnący z Krakowa łukiem w jego połnocno – zachodnich okolicach, poprzez Plaskowyż Ojcowski i Garb Tęczynski, a następnie powracający do Krakowa. Szlak ten obfitował w wiele walorów krajobrazowych i krajoznawczych.
Ponieważ jednak w zasadzie nie byl przez nikogo konserwowany i odnawiany, po pewnym czasie znaki przestaly byc widoczne i szlak zaniknął.
Projekt nowego szlaku oglosił w 1948 r. znany turysta i krajoznawca Kazimierz Sosnowski. Wyznaczenie szlaku nastąpiło dwa lata później, tj. w 1950 r. dzięki pozyskanym funduszom z Ministerstwa Komunikacji.
Następnie trasa szlaku była wielokrotnie zmieniana i korygowana, aby poprowadzić turystów przez najatrakcyjniejsze krajobrazowo tereny Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej.
Szlak ten łączy Częstochowe z Krakowem poprzez większość jurajskich zamków, od których wziął swą nazwę. Dawniej bowiem niedostępność warownych jurajskich zamków porównywana była z orlimi gniazdami.
Na trasie tego szlaku znajdują się ruiny zamków: Olsztyn, Ostrężnik, Mirów, Bobolice, Morsko, Ogrodzieniec, Smoleń, Bydlin, Rabsztyn i Ojców oraz odbudowany zamek w Pieskowej Skale. Napotkamy na nim także pałace w Złotym Potoku i Pilicy.
Szlak przebiega również przez szereg rezerwatów przyrody.
Pierwszymi ciekawymi miejscami są Olsztyńskie rezerwaty: Zielona Góra i Sokole Góry.
Dalej szlak biegnie przez Rezerwat Parkowe, Ostrężnik, Góra Zborów i Smoleń oraz Ojcowski Park Narodowy.
Początek szlaku znajduje się w centrum Częstochowy obok kościoła Św. Zygmunta a kończy w pobliżu Wawelu w Krakowie.
Prawie cały szlak wiedzie bardzo urozmaiconym, skalistym terenem z wieloma osobliwościami przyrodniczymi i historycznymi.
Po drodze napotykamy rownież wiele zabytkowych kościołów m.in. w: Olsztynie, Zrębicach, Złotym Potoku, Niegowej, Skarżycach, Pilicy i Giebułtowie.
Drugi szlak prowadzacy przez cala Jure to „Szlak Warowni Jurajskich” w kolorze niebieskim. Rozpoczyna sie w Rudawie w poblizu Krakowa a kończy w podczestochowskim Mstowie.
Na szlaku tym nie znalazł się co prawda Olsztyn ale cała trasa jest niezwykle interesująca i warta zwiedzenia. Na szlaku tym znajdziemy ruiny XIV-wiecznych strażnic obronnych w Suliszowicach, Przewodziszowicach, Lutowcu i Ryczowie, oraz ruiny zamków: Ostrężnik, Morsko, Ogrodzieniec, Smoleń, Ojców oraz Grodzisko a także zabytki sakralne w Mstowie, Zrębicach, Skarżycach, Zawierciu, Ogrodzieńcu, Dłużcu, Wolbromiu, Imbramowicach i Rudawie.
Rezerwaty na tym szlaku to Ostrężnik, Góra Zborów, Smoleń a takze Ojcowski PN.
Żółty szlak „Zamonitu” prowadzi z Poraja przez Zalew ze źodłem w Zaborzu, straznice w Suliszowicach, Złoty Potok i rezerwat Parkowe, Niegowa, Bobolice, Skaly Kroczyckie, Zalewy w Przylubsku, Siamoszycach, Krepie i Centurii, romański kościół w Gieble, zamek Ogrodzieniec do Niegowonic.
Ponadto istnieje kilka krótszych bardzo ciekawych szlaków pieszych i rowerowych wytyczonych z myślą o spędzeniu na ich trasie kilku weekendowych godzin.
Szlak ma swój początek w Olsztynie. Przebiega przez rezerwat Sokole Góry do Zrębic i kończy się przy zabytkowym kościele pw. św. Idziego w Zrębicach. Długość – oznaczonego zielonym kolorem – szlaku wynosi 8 km. Na trasie znajduje się wiele obiektów, które warto zobaczyć: Ruchoma Szopka Olsztyńska, Góra Biakło, Jaskinie w rezerwacie Sokole Góry oraz miejsca związane ze św. Idzim: Skałki św. Idziego, Żródełko św. Idziego, kapliczka św. Idziego oraz zabytkowy kościół pw. św. Idziego w Zrębicach. Szlak prowadzi przez przepiękne leśne tereny i stanowi idealne miejsce dla osób propagujących aktywne spędzanie czasu na łonie przyrody.
„Dróżki św. Idziego” zostały wytyczone latem 2007 roku. Szlak powstał przy wsparciu Samorządu Województwa Śląskiego oraz Samorządu Gminy Olsztyn. Realizatorem projektu był Gminny Ośrodek Kultury w Olsztynie we współpracy z Urzędem Gminy w Olsztynie. Natomiast inicjatorem powstania nowej trasy są: Jurajskie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej oraz Grupa Odnowy Wsi Zrębice.
Co głosi legenda?
„Według miejscowego podania bardzo dawno temu wybuchła w okolicy Zrębic straszliwa zaraza dziesiątkująca ludzi i dobytek domowy. Wielu opuszczało zarażone domy i wynosiło się na mieszkanie do lasu. Kiedy gromadka tych nieszczęśliwych biedaków modliła się w lesie, błagając o zmiłowanie Boskie, na tej skale, którą dotąd pokazują, zjawiła się postać poważnego starca w ubiorze pustelniczym. Zjawisko to jednych przestraszyło, a w drugich rozbudziło wiarę, że to znak miłosierdzia Boskiego. Owa świetlana postać, był to św. Idzi, który zachęcił wszystkich do pokuty, jeśli chcą, aby zaraza ustąpiła, a następnie wskazał im źródełko, blisko skały bijące, z którego woda miała służyć jako lekarstwo przeciwko zaraźliwej gorączce. Wszyscy co widzieli to objawienie, powrócili do wsi i opowiedzieli, co potrzeba czynić, aby przebłagać zagniewanego Boga. Lud wziął się do pokuty, jak niegdyś mieszkańcy Niniwy; a gdy zaraza ustała, postanowili na tę pamiątkę zbudować kaplicę św. Idziemu. To postanowienie doprowadził do skutku ks. Bartłomiej Magdaliński, o czem czytamy w wizycie Komorowskiego, Officyała generalnego Dyecezyji Krakowskiej, odbytej 25 stycznia 1748 roku. Wśród największej posuchy źródło to nie wysycha i dotąd przez lud pobożny jest uczęszczane.”
Źródło: Nabożeństwo do św. Idziego oraz wiadomość o parafii i kościele w Zrębicach autor: ks. G. Augustynik
Pustelnicze życie św. Idziego
Św. Idzi, pustelnik i opat, żył na przełomie VII/VIII w. Urodzony w Atenach, po pobycie w Rzymie i Katalonii rozpoczął życie pustelnicze nad Rodanem w południowej Francji. Przypuszcza się, że władca ówczesnej Septymanii, król Wizygotów Flawiusz Wamba podarował św. Idziemu ziemię, na której pustelnik założył opactwo, po jego śmierci nazwane jego imieniem – Saint Gilles, istniejące do dziś. Św. Idzi, zaliczony w poczet najważniejszych czternastu świętych wspomożycieli, doznawał wielkiej czci także i w Polsce w czasach średniowiecza. Wzywali jego pomocy ludzie ogarnięci strachem, bojaźnią i koszmarami, ranni i chorzy, myśliwi i rybacy, małżeństwa niepłodne, matki karmiące i mamki. Gall Anonim podał w swojej Kronice polskiej, że to właśnie dzięki wstawiennictwu św. Idziego królowi Władysławowi Hermanowi i Judycie narodził się syn Bolesław. W podzięce, król Bolesław Krzywousty odbył pielgrzymkę do ówczesnego sanktuarium św. Idziego w Somogyvár na Węgrzech.
Ogromna cześć, jakiej zażywał Święty od matek karmiących i mamek, wynikała z legendy z pustelniczego okresu życia Świętego. Otóż, jak pisze ksiądz Piotr Skarga w „Żywotach Świętych” (1579 r.), św. Idzi w swojej pustelni tylko „ziółeczkami schudłe członki swoje utrzymywał”. Na rozkaz Pana Boga do jaskini pustelnika codziennie więc o określonych godzinach przychodziła łania i pozwalała się doić. Gdy Pan Bóg postanowił objawić światu świętego pustelnika, łania ta została zraniona podczas polowania i uciekła przed psami i myśliwymi pod obronę Świętego. Św. Idzi wyprosił u Pana Boga, aby nic złego się nie stało jego karmicielce. Psy nie dały się wpędzić w gęstwinę leśną, a łowcy następnego dnia przyprowadzili króla, biskupa i innych duchownych w to niezwykłe miejsce. Jeden z łowców postrzelił wtedy z łuku świętego męża. Król, który dotarł do jaskini, ujrzał czcigodnego starca i leżącą obok niego łanię i bardzo współczuł Świętemu. Św. Idzi natomiast prosił Boga, aby zadana rana nigdy się nie zagoiła dając przyczynek do stałego cierpienia.
Współcześni Polacy coraz częściej zwracają się o orędownictwo św. Idziego w swoich sprawach małej i wielkiej wagi, ale nadal bardzo rzadko obierają św. Idziego patronem dla swych dzieci.
Oznakowanie szlaku stanowi cześć projektu pn. „Szlaki turystyki rekreacyjnej i miejsca dziedzictwa kulturowego w gminie Olsztyn”. Wartość całego projektu to 14.000,00 zł. Na realizację tego projektu gmina otrzymała z budżetu Samorządu Województwa Śląskiego kwotę w wysokości 5.000,00 zł, a sama dołożyła 9.000,00 zł.
Szlak architektury drewnianej jest to jedyna taka duża incjatywa w Europie ze względu na różnorodność
i wielokulturowość zawartą w utworzonych dla każdego rejonu szlakach, trasach, regionach. Projekt ten to sposób na ocalenie przed zapomnieniem zabytków architektury dawnej wsi, głównie architektury – ale również kultury, sztuki ludowej.
Wiele z zabytków, do których można zaliczyć kościoły, cerkwie, przydrożne kapliczki, domy, chałupy i dworki, drewniane zabudowania gospodarskie, karczmy i leśniczówki, pałacyki
i skanseny, to obiekty, które zostały wpisane do międzynarodowego spisu zabytków UNESCO. Projekt szlaku jest wspierany przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków – Biuro Ochrony Zabytków jak również przez lokalne samorządy.
Obiekty zostały oznakowane tablicami informacyjnymi – stojącymi przed głównym wejściem do obiektów, na których umieszczono krótki rys historyczny obiektu w trzech wersjach językowych (polskiej, angielskiej i niemieckiej) oraz schematyczną mapkę calego szlaku wraz z oznaczeniem usytuowania obiektu na szlaku. (Wikipedia)
W gminie Olsztyn, znajdują się dwa obiekty, leżące na szlaku architektury drewnianej:
Kościół Św. Idziego z 1789 r. w Zrębicach
Parafia w Zrębicach istniała już w 1334 roku w spisach świętopietrza wymieniana jako Sdrzambicze (miejsce wytrzewione z krzaków i lasów). Według podania, wieś Zrębice powstała w czasie założenia grodu w Olsztynie, a więc za panowania króla Kazimierza Wielkiego, w pierwszej połowie XIV wieku. W XV wieku księga Uposażeń Jana Długosza podaje opis parafii, jej uposażenia i płaconych dla Biskupca krakowskiego dziesięcin (L.B. II 222). Parafia wspomniana jest także w 1529 r. jako należąca do dekanatu Lelowskiego, zaś w 1581 r. wieś Zrębice wymieniona jest jako należąca pod względem świeckiej administracji do zamku olsztyńskiego. Następny opis parafii i kościoła drewnianego, którego lokatorem był król, podaje w roku 1598 wizytacja Jerzego kard. Radziwiłła, biskupa krakowskiego. Do parafii należały wtedy Zrębice, Krasawa, i Kuźnica-Łosiny. Z niej wydzielono w 1606 roku nową parafię w Poczesnej.
Kościół drewniany w 1778 r. chylił się już ku upadkowi (był to prawdopodobnie ten kościół drewniany, który został zbudowany z fundacji króla Kazimierza Wielkiego). W 1782 roku wizytator, ksiądz Jacek Kochański, nakazał gruntowny remont świątyni oraz wybudowanie nowej. Obecnie istniejący drewniany kościół został zbudowany staraniem i kosztem proboszcza, księdza Wojciecha Bulińskiego w 1789 r. Przypuszczalnie znajdują się w nim pewne fragmenty pierwszego kościoła.
Zabytki znajdujące się w kościele to: obraz św. Idziego malowany staraniem księdza proboszcza Bartłomieja Magdalińskiego w 1652 roku. do kaplicy św. Idziego na polach, przeniesiony do kościoła w 1789 r. wskutek zniszczenia kaplicy; obraz Matki Bożej zwany Betlejemką w bocznym ołtarzu, pochodzący z XV wieku, pędzla nieznanego artysty; figura Pana Jezusa Zmartwychwstałego pochodząca z XVII wieku, (Betlejemka i figura skradzione w 1998 r.); kamienna chrzcielnica ze zwieńczeniem łańcuszkowym z XVIII wieku; ołtarze barokowe również z XVIII wieku; kropielnica miedziana w kruchcie z roku 1717; dzwon z drewnianej dzwonnicy z 1632 roku. Wokół kościoła rosną także zabytkowe lipy.